یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

منگنزMN

احتیاجات و علائم کمبود منگنز

منگنز مورد نیاز حتی برای سویه های  جدید جوجه های گوشتی که رشد کاملا سریعی دارند ،حدودا 60میلی گرم  در کیلوگرم جیره است (کولینز  و موران 1999) .  هالپین وئ بیکر (1986)بیان نمدن که هنگام  استفاده از جیره های خالص ، منگنز مورد نیاز پرندگان  جوان حدودا 14 میلی گرم در کیلو گرم  است .  لیکن هنگام استفاده  از جیره های مرسوم ، مقدار مورد نیاز به 60 میلی گرم در کیلوگرم افزایش می بابد ، که احتمالا بدلیل  وجود عوامل طبیعی تداخل کننده  با منکنز نظیر اسید فایتیک ، فیبر و کلسیم  است .  سوترن وبیکر (1983)اظهار نمودند  میزان منگنز استخوان  و صفرا احتمالا  شاخص های حساس تری  از وضعیت منگنز  بدن پرنده هستند  تا میزان منگنز   کبد و یا اضافه  وزن بدن به نظر می سرد که مقدار سمی  منگنز 3000 میلی گرم در کیلوگرم است که یک کم خونی ملایمی عارض می شود .

 شدیدترین علامت کمبود منگنز  پروسیس است  که در جوجه های جوان  ظاهر می شود .  بزرگ شدن و تغییر شکل مفصل بین کف  و درشت نی ،  خمیدگی انتهای فوقانی  درشت نی  و انتهای  تحتانی  نازک نی  و کف پا ، ضخیم و کوتاه شدن  استخوانها  یا گسیختگی  مفصل آشیل  یا گاستروکنموس  از خصوصیات پروسیس  در جوجه می باشد.بیماری با فازایش کلسیم  و فسفره جیره  شدت می یابد  که علت آن کاهش جذب منگنز  بدلیل  رسوب آن توسط کلسیم  و فسفر در روده  می باشد  کمبود منکنز  در مرغ های  تخمگذار  و گله های  مادر باعث کاهش تخمگذاری  ، کاهش جوجه در آوری  و افزایش  تعداد تخم مرغ های  پوسته نازک  و بی پوسته می گردد .

کمبود منگنز در جیره  مرغ های مادر  باعث بروز حالتی  بنام کندریو دیستروفی تغذیه ای  در جنین  می شود . از مشخصات این بیماری  کوتاه شدن و ضخیم شدن پاها و  کوتاه شدن بال ها ،  ایجاد منقار طولی  شکل که باعث  کوتاه شدن نامناسب  آرواره پایین  می گردد .  گردی دور  سر ، که ظاهرا  به علت برآمدگی جمجمه  بوجود می آید ، تورم که معمولا در بالای  مفصل مهره اطلس  گردن  بوجود می آید  و بطرف عقب  متمایا است ،  بزرگی شکم که ظاهرا  بعلتد وجود  زرده جذب نشده  است  و تعویق رشد بدن  می باشد . در جوجه های جوان  کمبود منگنز اختلالات عصبی (فلجی ) ایجاد می کند . مشخصه این اختلال عصبی ، خیرگی بطرف آسمان  و مشابه با آنچه که در کمبود تیامین  مشهود است می باشد . ظاهرا یک جوجه تازه متولد شده با کمبود  منگنز در شکل 5-18 نشان داده شده است .

بنابر مطالعه اروی  و همکاران (1970) در جوجه های فلج  حاصل از جنین های  مواجه با کمبود منگنز ، اتولیت های گوش میانی  وجود ندارد . اتولیت ها  از بلورهای اوکتوکونیای  فرورفته در قالب های  هم شکل غنی از مو کوپلی ساکارید ها تشکیل می شوند . نقایص اسکلتی در حیوانات مواجه با کمبود منگنز به علت نقص در شکل قالبهای  غضروفی  و یا استخوانی است . به نظر می رسد  کندریودیتروفی در جنین جوجه  و رشد نامناسب  قالب های اتولیت ها که منجر  به رشد غیر طبیعی  گوش داخلی می شود ، به علت نقص در ساخته شدن موکوپلی ساکاریدها باشد .