مطالب کاربردی گندم در جیره نویسی طیور

توضیحات

بازدید: 6599

در بسیاری کشورها ،از گندم به عنوان منبع انرژی جیره طیور استفاده می شود.در رابطه با نوع گندم مورد استفاده اغلب ابهاماتی وجود دارد و در منابع مختلف،گندم به شیوه های متفاوت توصیف می شود.به صورت سنتی ،گندم را به ارقام «زمستانه»و «بهاره»تقسیم بندی می کردند.این ارقام بسته به مناطق آب و هوایی و شرایط خاک ،در مناطق مختلفی رشد می کنند.از طرفی گندم را بسته به رنگ پوست دانه به دو نوع گندم «سفید»و «قرمز»تقسیم بندی می کنند.همچنین گندم به دو صورت گندم«نرم» و «سخت»طبقه بندی می شود.در گذشته اغلب گندم های زمستانه از نوع سفید و نرم بودند در حالی که گندم های بهاره ،سخت و قرمز بودند.به لحاظ ارزش غذایی،مهمترین عامل و معیار  طبقه بندی گندم،نرم یا سخت بودن آن استزیرا این خصوصیت تاثیر مستقیم بر ترکیب غذایی(به خصوص پروتئین)گندم دارد.درسال های اخیر به دلیل پیشرفت های به دست آمده در تکنولوژی  اصلاح نباتات،رنگ بذر و زمان کاشت گندم را می توان تغییر داد.گندم های سخت دارای نسبت بالاتری از پروتئین هستند در حالی که درصد لایزین آنها نیز بالاتر است.پروتئین موجود در گندم  سخت برای تهیه نان مناسب است در حالی که گندم نرم بیشتر به مصرف تهیه کلوچه و کیک میرسد.«گندم دوروم»مورد استفاده در تهیه و ساخت ماکارونی و پاستا از نوع گندم خیلی سخت است.سختی این گندم به دلیل وجود اتصالات محکم بین نشاسته و پروتئین نسبتا"فراوان آن است.

دسته بندی گندم ها به صورت واریته های نرم و سخت،اثر چندانی بر ارزش انرژی زایی و قابلیت هضم اسیدهای آمینه آنها ندارد.در صورتی که به منظور افزایش قابلیت ناتوانی گندم ،ژن های چاودار به آن منتقل گردد،اثرات ثابت تری دیده خواهد شد.قابلیت هضم اسیدهای آمینه واریته های جدید گندم به اندازه 10 درصد و قابلیت هضم لایزین آنها به اندازه 18 درصد کمتر است.

درجه بندی گندم نیز همچون ذرت تابع وزن مخصوص و نسبت دانه های شکسته و مواد خارجی است.گندم درجه 2 حداکثر مقدار مجاز مواد خارجی و دانه های شکسته در آن برابر 5 درصد است.گندم مورد استفاده در خوراک دام ممکن است تا حد 20 درصد مواد خارجی و دانه های شکسته داشته باشد. 

ترکیب  شیمیایی گندم معمولا"متغیرتر از سایر دانه های غلات است.حتی در گندم سخت ممکن است سطح پروتئین بین 10تا 18 درصد تغییر کند.این تغییر و تنوع به دلیل تفاوت ارقام و نیز شرایط متفاوت رشد آنها است.اغلب گندم های سخت بعد از برداشت خشک نمی شوند اگر چه شرایط خشک کردن و میزان رطوبت گندم در زمان برداشت،اثر چندانی بر ارزش غذایی آن ندارد.دمای محیطی در طول فصل رشد اثر قابل ملاحظه ای بر میزان نیتروژن گندم دارد و با وجود اینکه دمای بالای محیطی می تواند یک افزایش صد درصدی در میزان نیتروژن گندم ایجاد کند ولی سهم نسبی لایزین و نشاسته در آن کاهش می یابد.

بسته به منطقه رشد ،ممکن است خسارات سرمایی یا جوانه زنی گندم ایجاد اشکال کند. خسارت  سرمایی (در حد انجماد)در گندم به میزان مؤثری موجب کاهش سنتز نشاسته در دانه گندم می شودو در  نتیجه دانه ها ،کوچک و چروک خورده می گردد.در حالی که به طور طبیعی وزن 100دانه گندم برابر  27 گرم است،خسارت ناشی از سرما و انجماد،وزن آن را به 14 تا 16 گرم کاهش می دهد.همان گونه که انتظار میرود انرژی قابل متابولیسم این نوع گندم خسارت دیده،کاهش می یابد. در این شرایط همبستگی بسیار خوبی بین وزن مخصوص دان وانرژی قابل متابولیسم گندم خسارت دیده وجود دارد.در گندم هایی که در معرض خسارت سرمایی و انجماد قرار نداشته اند،چنین همبستگی بین سطح انرژی و وزن مخصوص وجود ندارد.

برخی موارد ممکن است گندم در مزرعه جوانه بزند.گندم های جوانه زده معمولا"به دلیل ظاهر نامناسبی  که دارند اغلب توسط مصرف کنندگان رد می شوند اگر چه تحقیقات نشان داده است که میزان انرژی قابل متابولیسم آنها فقط در حد 3تا 5 درصد کاهش می یابد.در صورتی که میزان رطوبت گندم جوانه زده در حد  کمتر از 14 درصد باشد استفاده از آن در تغذیه دام هیچ مشکلی ایجاد نمی کندو اگر  بتوان محموله های آن را با قیمت ارزان تر تهیه کرد از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هم هست.گندم های آلوده به«زنگ گندم»به لحاظ ارزش غذایی به شدت تحت تاثیر قرار می گیرند و انرژی قابل متابولیسم آنها تا حد 25 درصد کاهش می یابد.

در حالی که گندم در مقایسه با ذرت دارای پروتئین خام بیشتر و انرژی آن تنها به مقدار اندکی کمتر است،ولی استفاده از  مقادیر بیشتر از 30 درصد آن در جیره طیور به ویژه جوجه های جوان اشکالاتی ایجاد می کند.گندم دارای 5 تا 8 درصد«پنتوزان»است که موجب غلیظ شدن و چسبیدگی مواد هضمی در روده جوجه ها می گردد و در نتیجه قابلیت هضم کل جیره کاهش می یابد و بستر  جوجه ها مرطوب می گردد.مهم ترین پنتوزان موجود در گندم«آرا بینوکسیلان» هستند که به دیگر  اجزاء دیواره سلولی متصل می گردند و تا 10 برابر وزن خود آب جذب می کنند. متاسفانه پرندگان قادر به  تولید مقادیر کافی از انزیم گزیلاناز نیستند و در نتیجه این مواد پلی مری موجب افزایش چسبندگی مواد هضمی در دستگاه گوارش پرندگان می گردد.کاهش 10 تا 15 درصدی انرژی قابل متابولیسم گندم در پرندگان جوان(کمتر از سن 10 روزه) ظاهرا"به دلیل عدم توان انها برای استفاده از این پنتوزان ها است.تغییر و تنوع پنتوزان های گندم نیز  فی نفسه موجب تغییر و تنوع نتایج به دست آمده در مطالعات مربوط  به تغذیه گندم می شود.به همین دلیل قادر نیستیم ارزش غذایی گندم را بر اساس آنالیز تقریبی آن برآورد کنیم.هرچه طول دوره انبارداری گندم افزایش یابد،این اثرات نامناسب بر چسبندگی مواد هضمی کاهش می یابد.با کاهش میزان مصرف گندم و با استفاده از آنزیم گزیلاناز خارجی(مبحث 2-7)در جیره طیور به ویژه جوجه های جوان می توان بر این مشکل فائق آمد.

گندم همچنین دارای مهارکننده های آلفا-آمیلاز است. اگرچه این مهارکننده ها هنوز به طور کامل شناسایی نشده اند ولی به نظر می رسد از جنس پروتئین های آلبومینی موجود در آندوسپرم گندم باشند. این مهار کننده ها را می توان با استفاده از گرمای متوسط در فرآیند پلت کردن از بین برد.گندم همچون ذرت از نظر «بیوتین قابل دسترس»کمبود دارد. در حالی که غالبا"با استفاده از جیره های  حاوی ذرت و بدون مصرف بیوتین مصنوعی به زحمت می توان علایم کمبود بیوتین را در پرندگان ایجاد کرد ولی اگر گندم غله اصلی مورد استفاده آنها باشد کمبود بیوتین به سرعت خود را نشان میدهد.کبد 

جوجه هایی که تازه از تخم بیرون آمده اند دارای حدود 3000 نانوگرم در گرم بیوتین است.در صورت استفاده از گندم در جیره آنها در سن 14 روزگی این مقدار به سطح 600 نانوگرم در هر گرم کبد کاهش می یابد .افزودن 50 میکروگرم بیوتین به هر کیلوگرم جیره جوجه ها،میزان ذخایر  بیوتین کبد آنها را دو برابر میکند.

 در حالی که مصرف 300 میکروگرم بیوتین در هر کیلوگرم جیره مقدار آنرا به سطح بیوتین کبد  جوجه های  یکروزه افزایش میدهد. گندم همچنین موجب «ورم روده نکروتیک»جوجه های گوشتی می شود. به نظر میرسد که گندم محیط مناسبی برای رشد و تکثیر برخی از باکتری های بیماری زا باشد. وقتی گندم به صورت نرم آسیاب شود مشکل جدی تری می گردد. برای مقابله با آن می توان به جای آسیاب چکشی،از آسیاب غلطکی استفاده به عمل آورد. آسیاب نرم گندم موجب به هم چسبیدن نوک جوجه های جوان می شود.پروتئین های موجود در گندم حالت چسبندگی دارند و نوک و دهان جوجه ها را به هم می چسبانند.چسبندگی شدید نوک ها موجب کاهش  فعالیت غذا خوردن آنها می گردد و مقدار دان ریخته شده از دهان جوجه ها به آبخوری های زنگوله ای را افزایش می دهد و در منطقه دهانی جوجه ها شرایطی را ایجاد می کند که برای رشد باکتری ها و قارچ ها ایده آل است.برای مقابله با این مشکل می توان از آسیاب درشت گندم استفاده به عمل آورد.

استفاده از گندم در جیره پرندگان گوشتی موجب افزایش استحکام پلت می گردد.پروتئین هایی که موجب افزایش ویژگی نانوایی گندم سخت می شود،موجب به هم چسباندن اجزاء مواد خوراکی در جیره پلت نیز می گردند. در جیره ای که پلت کردن آن مشکل است،افزودن 25 درصد گندم درست معادل استفاده از مواد چسباننده پلت عمل می کند.

برنامه کنترل و تضمین  کیفیت گندم

یکی از مزایای استفاده از گندم در جیره طیور این است که می توان بعد از سنین 10تا 14  روزگی آنها را بدون آسیاب  در جیره استفاده کرد.استفاده از گندم کامل به همراه یک خوراک متوازن کننده حاوی مقادی کافی از مواد معدنی و ویتامین ها ،روش اقتصادی مناسبی برای کشاورزان در جهت استفاده از گندم های تولیدی آنها در مزرعه می باشد.دریک  تحقیق جدید ،جوجه ها از سن یک روزه یا 49 روزگی از سه جیره متعارف جوجه های گوشتی استفاده کردند و یا اینکه از سن 7 روزگی به بعد قادر  به انتخاب گندم کامل و جیره کرامبل بودند.در سن 7 تا 21 روزگی،جوجه های گوشتی در حدود 15 درصد از مواد مصرفی خود را اختیارا"از گندم انتخاب کردند. در حالی که در سن 21 تا 35 روزگی و 35 تا 49 روزگی مقدار مصرف اختیاری گندم توسط جوجه ها به ترتیب برابر34 و 41 درصد بود. وزن بدن جوجه ها تنها به میزان اندکی کاهش نشان داد. در حالی که وزن لاشه به طور  معنی دار و عملکرد سینه جوجه ها در حد 10 درصد کاهش یافته بود قابل توجه اینکه مصرف اختیاری گندم توسط جوجه ها موجب صرفه جویی 10 درصدی هزینه خوراک به ازای هر کیلوگرم افزایش وزن انها شد .اگرچه هزینه غذا به ازای هر کیلوگرم گوشت سینه تفاوتی نداشت.مزیت دیگر استفاده از گندم کامل در جیره طیور،کنترل بیشتر آن بر بیماری کوکسیدیوز است تغذیه گندم کامل موجب تحریک سنگدان و حرکت های معدی شده و فعالیت آنها افزایش می یابدودر نتیجه محیط اسیدی ایجاد می شود که اووسیت های کوکسیدیوز قادر به تحمل آن نیستند.  

مشکلات بلقوه گندم:گندم دارای مقادیر متغیری از گزیلان است که در دستگاه گوارش طیور به خوبی هضم نمی شود و در نتیجه فضولات پرندگان مرطوب و چسبنده می گردد و قابلیت هضم مواد  غذایی را کاهش می دهد. این مشکل را می توان با استفاده از آنزیم های مصنوعی گزیلاناز مرتفع کرد.تغذیه بیش از 30 درصد گندم ممکن است منجر به  هم چسبیدن نوک و دهان جوجه ها گردد و فعالیت غذا خوردن آنها را کاهش دهد.شکل گیری چنین موادی در دهان و نوک جوجه ها محل مناسبی برای رشد کپک ها و تولید مایکوتاکسین ها است،آسیاب درشت گندم این مشکلات را برطرف می سازد.در صورتی که گندم منبع اصلی تامین غلات جیره  باشد،لازم است مکمل بیوتین به جیره افزوده شود.قابلیت دسترس حیاتی بیوتین گندم در حد 0تا 15 درصد است.