علایم کمبود ویتامین D
مرغ های تخمگذاری که با جیره دارای کمبود ویتامین تغذیه شوند ، طی 2 تا 3 هفته کاهش تولید تخم مرغ را نشان خواهند داد و بسته به میزان کمبود ، کیفیت پوسته سریعاَ آسیب خواهد دید.
استفاده از جیره سویا و ذرت بدون کمکل ویتامین ، کیفیت پوسته را که بصورت بدشکلی تخم مرغ ارزیابی شد ، در طی 7 روز بطور چشمگیری کاهش می دهد . وزن پوسته بواسطه کمبود روزانه حدود 150 میلی گرم کاهش می یابد . کاهش بسیار اندک کیفیت پوسته هنگام استفاده از مکمل ویتامین D در مقدار کمتر ار حد مطلوب (یعنی 125 واحد بین المللی در کیلوگرم ، کمتر قابل تشخیص است . بخصوص اینکه اندازه گیری ویتامین در جیره های کامل بسیار سخت است .
سوئارز و اوتینگر (1988) نشان دادند که میزان پلاسما در پرندگان با پوسته تخم مرغ خوب نسبت به پرندگانی که پوسته نامناسب تولید کردند ، بطور معنی داری بیشتر بود . تغذیه خالص کیفیت پوسته این پرندگان را بهبود بخشید ، که این بیانگر یک مشکل ژنتیکی در سوخت و ساز کوله کاسیفرول می باشد . اندازه گیری در پرندگان نابالغ شاخص مناسبی برای مناسبی برای تخمین کیفیت پوسته تخم به نظر نمی رسد .
رشد کم و ضعف شدید پاها اولین علایمی هستند که هنگام دریافت جیره با کمبود ویتامین در جوجه ها دیده م شوند . نوک و پنجه ها نیز نرم و انعطاف پذیر خواهند شد . ممکن است جوجه ها در راه رفتن مشکل داشته باشند و قبل از افتادن بر روی زانوها ، چند قدم راه می روند . هنگام استراحت اغلب از طرفی به طرف دیگر می غلطند که تا حدودی بیانگر از دست دادن تعادل است . معمولاَ پردرآوردی ضعیف بوده و در نژادهای رنگی ، رنگ غیرطبیعی پرها گزارش شده است . در اثر کمبود مزمن ویتامین ، ناهنجاری های اسکلتی شدید دیده می شود . ستون فقرات ممکن است به طرف پائین خم شده و جناغ نیز می تواند به یک طرف منحرف شود . این تغییرات ساختمانی اندازه قفسه سینه را کاهش داده و سبب فشرده شدن اندام های داخلی می شود . اضافه کردن مصنوعی به جیره جوجه های حساس به TD ، سبب کاهش این حالت می شود (خو و همکاران ، 1997) . با توجه به این که پاسخ چشمگیر نبوده و کاملاَ متغیر است لذا برخی از مشکلات پا می توانند نتیجه سوخت و ساز ناکافی کوله کلسیفرول باشند . در جوجه یکی از علایم ویژه کمبود ، دانه دانه بودن دنده ها در نقطه اتصال با ستون فقرات همراه با حالت خمیدگی رو به پائین و جلومی باشد.رسوب اندک کلسیم نیز در اپی فیز استخوان های بازو و ران دیده می شود . با فروبردن قطعه استخوانی در محلول نیترات نقره و قرار دادن آن در زیر نور لامپ نئونی برای چند دقیقه ، نواحی کلسیمی شده از نواحی کلسیمی نشده غضروف تشخیص داده می شوند .
در مرغ تخمگذاری ، علایمی عمومی پاتولوژیکی معمولاَ به استخوان ها و غدد پاراتیروئید محدود می شوند . استخوان نرم بوده و براحتی می شکنند و دنده ها ممکن است دانه دانه شوند . ممکن است دنده ها شکاف های خودبخودی نیز در منطقه اتصال ستون مهره و جناغ نشان دهند . آزمایشات آسیب شناسی کمبود رسوب کلسیم در استخوان های دراز و افزایش بافت استئوئید را نشان داده و معمولاَ غدد پاراتیروئید بزرگ می شوند .
زیادی ویتامین D
مصرف زیادی ویتامین سندرمی را ایجاد می کند که خصوصیت ویژه آن بازجذب نمک های استخوانی و رسوب طبیعی کلسیم در ناحیه احشایی و بافت های نرم است . مقادیر 300000 تا 600000 واحد بین المللی در موش موجب بازجذب نمک های کلسیمی شده و با ایجاد استخوان های شکننده نهایتاَ منجر به تغییر شکل و شکستگی آن شده اند .
ماهیچه های صاف به رسوب غیرطبیعی کلسیم بسیار حساس هستند . تغییرات پاتولوژیکی قابل مشاهده ، به ترتیب شامل التهاب ، تخریب سلولی ، و نهایتاَ رسوب کلسیم در آنها می باشد . رسوبات کلسیم اغلب در سیستم عروقی و دستگاه تناسلی و تنفسی دیده می شوند . سطوح زیاد کوله کلسیفرول در جوجه می تواند به دلیل رسوب کلسیم در مجاری کلیه سبب آسیب های کلیوی شود ، این در حالی است که آئورت و سایر سرخرگ ها نیز ممکن است کلسیمی شوند .
بیکر و همکاران (1998) نشان دادند که تغذیه کوله کلسیفرول تا 250 برابر نیاز اثرات سمی ندارد نسبت به ویتامین حدود 5 تا 10 برابر سمی تر است . سمیت ویتامین و مشتقات آن هنگامی که کلسیم و فسفر جیره بالا باشد همواره تشدید می شود . هر چند مقادیر کافی ویتامین برای رسوب طبیعی کلسیم در پوسته ضروری است ، مقادیر بالا می توانند منجر به یک ناهنجاری بنام پوسته دانه دانه یا جوش دار شوند (گوودسون – ویلیامز و همکاران ، 1987) این تخم مرغ ها رسوبات کلیسمی بیش از حدی در سرتاسر پوسته خود داشته و برخی از این نقاط کلسیمی شده می توانند بشکنند و منجر به شکستگی فیزیکی پوسته شوند .
میزان کلسیم ایستموس و رحم هنگام تغذیه سطوح بالای ویتامین افزایش می یابد و لذا مرغ نسبت به حالت عادی کلسیمی شدن پوسته ، کسیم را سریعتر جذب و به غدد پوسته ساز انتقال می دهد . اگرچه افزای ویتامین می تواند عامل موثری در دانه دانه شدن پوسته باشد ولی تنها دلیل آن نیست.