اصطلاح طیور شامل همه پرندگانی می شود که به لحاظ اقتصادی پرورش آنها به صرفه باشد شبیه مرغ،اردک،بوقلمون،شترمرغ و غیره. تنظیم جیره در طیور شامل استفاده منطقی از اجزاء خوراکی جهت تامین مقادیر و نسبت های کافی از موادمغذی مورد نیاز طیور است. ضمن در نظر داشتن این هدف بایستی جیره های با حداقل هزینه فرموله شود.
تغذیه طیور
اطلاعات زیر برای تنظیم جیره در طیور لازم است :
1 – احتیاجات موادمغذی طیور
2 – ترکیبات یا موادمغذی خوراکهای مورد استفاده.
احتیاجات موادمغذی طیور بستگی به گونه، نژاد و ژنتیک،سن،وضعیت تولیدی و شرایط محیطی آن دارد. برای به حداکثر رساندن توان تولیدی و رشد،طیور باید از جیره های محتوی همه موادمغذی مورد نیاز و به مقدار کافی تغذیه شوند،روش دقیق تر بیان احتیاجات مقدار هر ماده مغذی به ازای هر روز است. با توجه به اینکه طیور به صورت گروهی نگهداری میشوند بیان احتیاجات به همین شیوه عملی نیست.
پروتئین و اسیدهای آمینه :
پروتئین و اسیدهای آمینه مورد نیاز طیور را می توان به آسانی برآورد نمود.با این حال تامین احتیاجات اسید های آمینه ضروری مشکل تر است.مفهوم پروتئین ایده آل از همین موضوع بوده و امروزه نسبت ایده آل اسید آمینه ضروری به لیزین به کار می رود. کمبود خفیف پروتئین یا یکی از اسیدآمینه های ضروری در جوجه های در حال رشد منجر به کاهش رشد می شود.کمبود پروتئین سبب ذخیره چربی در بافتها میشود، زیرا کمبود اسیدهای آمینه و عدم استفاده از انرژی موجب تبدیل آن به چربی بافتی میشود.
اسید آمینه های ضروری در طیور:
تعداد اسید آمینه های ضروری در طیور 10 عدد بوده و پرندگان به گلیسین هم نیاز دارند زیرا گلیسین برای بیوسنتز اسید اوریک (فرآورده نهایی متابولیسم ازتدر پرندگان) مورد نیاز است. گلیسین از کراتین و سرین به همراه اسید فولیک،ویتامین ب12 و پیریدوکسین ساخته می شود ولی کافی نیست.
سیستئین و تیروزین اسید آمینه نیمه ضروری هستند. این اسید آمینه به ترتیب از متیونین و فنیل آلانین ساخته می شوند. آرژنین برای طیور ضروری است و در متابولیسم آن اوره و اورنیتین تولید میشود. اورنیتین و گلیسین برای غیرسمی کردن ترکیبات آروماتیک در کبد مورد استفاده قرار می گیرند.
اسیدهای آمینه محدود کننده :
اسید آمینه ای که در جیره در حد بحرانی می باشند عبارتند از : آرژنین،متیونین،لیزین،تریپتوفان،ترئونین و تریپتوفان فقط در حد مرزی کمبود دارند و انتخاب دقیق اجزاء غذایی این کمبود را برطرف خواهد کرد. کمبود آرژنین نیز یک مشکل جدی نمی باشد زیرا اغلب مکمل های پروتئین گیاهی غنی از آرژنین هستند. به هرحال،در اغلب جیره های عملی متیونین و لیزین اولین و دومین اسید آمینه محدود کننده هستند. می توان اسید آمینه محدود کننده را به صورت زیر نیز بیان نمود :
نسبت بین مقدار اسید آمینه موجود در یک مکمل پروتئین و نیاز به آن اعدادی را به ما می دهد،پایین ترین نسبت اولین اسیدآمینه محدودکننده است.کمترین نسبت بعدی دومین اسید آمینه محدود کننده خواهد بود. گزارش شده که متیونین اولین اسید آمینه محدود کننده در کنجاله سویا و لیزین نیز در ذرت اولین محدودکننده است.
در تولید تخم مرغ احتیاجات لیزین (به درصد پروتئین) نسبت به رشد کمتر است و کمبود در جیره های مرغ تخمگذار متداول نیست.
عموما همه اسیدهای آمینه باید در جیره به طور همزمان جهت استفاده کارآتر موجود باششند. اسیدهای آمینه مورد نیاز را می توان در جیره های عملی مکمل نمود، ال- لیزین و دی ال متیونین تجاری با قیمت معقول جهت استفاده در جیره ها در دسترس هستند.
عوامل موثر بر احتیاجات اسید آمینه :
1 – محتوای انرژی جیره : با افزایش مقدار انرژی جیره نیاز به همه اسید های آمینه ضروری هم افزایش می یابد.
2 – مقدار چربی های غیراشباع چندگانه : چربی های غیر اشباع چندگانه در اثر پراکسیداسیون تولید آلدئید می کنند که ممکن است با لیزین پیوند ایجاد کند.
3- سویاس خام به دلیل داشتن ترکیبات ضد تغذیه ای موجب هیپرتروفی لوزالمعده می شود.در نتیجه تولید تریپسینوژن (دارای متیونین بیشتری است) نیاز به متیونین را افزایش می دهد.
4 – آنتی بیوتیک های مشخصی از طریق کاهش تخریب اسیدآمینه در مصرف آنها صرفه جویی می کنند.
5 – گزارش شده که لاسالوسید (کوکسیدیواستات) نیاز به اسید آمینه گوگرد دار را تا بیش از یک دهم درصد کاهش می دهد.
6 – سطوح مازاد یک یا چند اسید آمینه ضروری نیاز به اولین اسید آمینه محدود کننده را افزایش می دهد.
تغذیه در آب و هوای گرم :
در شرایط آب و هوای گرم، همه گونه های پرندگان برای حفظ درجه حرارت محیط افزایش می باید هم گونه ها و سنین در پرندگان به ازای هر یک درجه حرارت ما بین 20 و30 درجه سانتیگراد حدود 1 تا 1.5 درصد غذای کمتری مصرف می کنند. این عمدتا بیانگر این است که پرندگان مواد معدنی،ویتامین ها و پروتئین کمتری دریافت خواهند کرد و این موضوع اثر سوئی بر عملکرد پرنده دارد. بنابراین بهتر است غلظت مواد مغذی جیره برای جبران کاهش مصرف خوراک افزایش یابد.
پرندگان جهت تامین احتیاجات انرژی خودشان غذا مصرف می کنند. مقدار خوراک مورد نیاز به ازای واحد تولید را می توان از طریق افزایش سطح چربی جیره با افزایش غلات یا مقدار نشاسته جیره کاهش داد. پرندگان از جیره پرانرژی کمتر مصرف می کنند و بالعکس. به هرحال مواد مغذی دیگر باید با سطح بیشتری به خوبی تصحیح شوند. مقدارانرژی جیره را می توان با افزایش سطح موادخوراکی کم انرژی همچون سبوس یا پوسته ها کاهش داد. در این صورت پرندگان جهت برآورده نمودن احتیاجات انرژی خوراک مصرفی را افزایش می دهند و در نتیجه کمبودهای حد مرزی موادمغذی دیگر برطرف میشود.