تنظیم جیره و محدودیت های مصرف مواد خوراکی

توضیحات

بازدید: 20435

تنظیم جیره و خوصوصیات مطلوب جیره :

جیره : خوراکی که به یک حیوان در طی 24 ساعت عرضه می شود،جیره می نامیم. خوراک ممکن است به صورت یک وعده و یا به نسبت های مختلفی به فواصل زمانی در اختیار دام قرار بگیرد.

جیره متوازن : جیره ای است که همه مواد مغذی (انرژی، اسیدهای آمینه،مواد معدنی و ویتامین ها) مورد نیاز حیوان را در نسبت ها و مقادیر مشخصی تامین نماید. علاوه بر این می بایستی مواد مغذی مورد نیاز در مقدار ماده خشکی باشد که حیوان قادر به مصرف آن در 24 ساعت است، در غیر این صورت جیره متوازن در نظر گرفته نمی شود.

خصوصیات مطلوب جیره :

1 – جیره بایستی اجزای غذایی با قابلیت هضم بالا داشته باشد. برای مثال، ژودر پر حاوی 87٪ پروتئین است ولی قابلیت هضم آن 20 – 15 ٪ است. بنابراین وجود مقدار مشخصی از یک ماده مغذی در یک خوراک نمی تواند با اهمیت باشد ولی میزانی از آن که در حیوان قابل هضم است (پروتئین خام قابل هضم و کل مواد مغذی قابل هضم) اهمیت دارد.

2 – خوراک بایستی خوشخوراک باشد. خوراک کپک زده یا قارچی، پوسیده یا دارای بوی بد نباید مورد استفاده قرار گیرد.اگر خوراکی خوشخوراک نیست می توان قابلیت خوشخوراکی آن را از طریق افزودن نمک و ملاس افزایش داد.

3 – تنوع مواد خوراکی در جیره متوازن آن را خوشخوراک تر می کند. ترکیبی متوازن از پروتئین ها، ویتامین ها و مواد مغذی دیگر از طریق تلفیق چندین خوراک در یک جیره همدیگر را تقویت خواهند کرد.

4 – جیره بایستی دربرگیرنده مقادیرکافی از موادمعدنی باشد.این موضوع مخصوصا در حیوانات شیرده اهمیت ویژه ای دارد زیرا هرلیتر شیر بیش از7/0 ٪ خاکستر (Ash،مخلوط مواد معدنی) دارد.

5 – جیره بایستی نسبتا ملین، باشد، در غیر این صورت حیوان از یبوست رنج می برد. علوفه های آبدار و سبز و تفاله چغندر مناسب است. علوفه های سبز خوب در ضمن حجیم بودن، قابل هضم تر و منبع غنی کاروتن (تامین ویتامین A)، ویتامین های دیگر و موادمعدنی هستند.

6 – جیره بایستی برای رفع گرسنگی به اندازه کافی حجیم باشد. البته اگر خیلی خشبی و حجیم باشد حیوان احساس خواهد کرد همه احتیاجات موادمغذی را بدست آورده است.

7 – نظم در خوراکدهی را رعایت کنید، زمان وعده های غذایی طوری تنظیم شوند که حیوان به مدت طولانی گرسنه نماند.

8 – از تغییر ناگهانی جیره اجتناب کنید،زیرا ممکن است موجب انباشتگی در شکمبه و غیره شود. همه تغییرات در غذا بایستی بتدریج و آرام انجام گیرد.

9 – خوراک بایستی به طور صحیحی به منظور افزایش قابلیت هضم و خوشخوراکی آماده سازی شوند.

10 – هزینه های کارگری و خوراک را باید به حداقل برسانیم تا پرورش دام اقتصادی و به صرفه باشد.

11 – موادخوراکی مورد استفاده در جیره بایستی عاری از ناخالصی مثل خاک،سنگریزه،فضولات و ... باشدزیرا کیفیت و ارزش غذایی موادخوراکی را کاهش می دهند.

12 – کیفیت علوفه ها به مرحله برداشت آنها وابسته است. اگر علوفه ها در اوایل گلدهی برداشت شوند کیفیت بهتری خواهند داشت.

جنبه های اقتصادی ارزشیابی و انتخاب مواد خوراکی :

ارزش یک خوراک را می توان با توجه به قیمت آن و غلظت یا مقدار ماده مغذی آن (معمولا براساس انرژی و پروتئین یا در مکمل های مواد معدنی براساس یک ماده معدنی) بر آورد نمود.

ارزش خوراک برای یک واحد ماده مغذی = غلظت ماده مغذی (درصد یا وزن واحد) /  قیمت خوراک (واحد وزن)

دربین موادخوراکی انرژی زا و مواد پروتئینی نیز می توان به صورت زیر قیمت هر کیلو کالری انرژی تولید و هر یک کیلوگرم پروتئین را محاسبه نمود.

فیمت هر کیلو کالری انرژی قابل متابولیسم = قیمت یک کیلو خوراک / کیلو کالری انرژی قابل متابولیسم در کیلوگرم خوراک

قیمت یک کیلوگرم پروتئین = قیمت یک کیلو خوراک / کیلوگرم پروتئین موجود در کیلوگرم خوراک

مثال : اگر یک نوع کنجاله سویا 44 ٪ پروتئین خام و دیگری 41 ٪ و قیمت واحد (هرکیلوگرم) آنها به ترتیب 3200 و 3150 ریال باشدارزش خوراک برای هر کیلوگرم پروتئین عبارتست از :

روش اول :

نتایج فوق نشان می دهد که قیمت یک کیلوگرم پروتئین در نوع 1 نسبت به نوع 2 کمتراست فلذا خرید کنجاله سویا نوع 1 با قیمت 3200 ریال صرفه اقتصادی خواهد داشت.

روش دوم :

باتوجه به اینکه پروتئین و انرژی بیشترین هزینه مواد مغذی اکثر جیره ها را به خود اختصاص می دهند، مقایسه اقتصادی این دو بخش موادخوراکی،برآوردی برابر 90 – 85 درصد ارزش اقتصادی کل جیره را نمایان می سازد. با توجه به اینکه ذرت و کنجاله سویا در طیور،منابع عمده انرژی و پروتئین محسوب می شوند. لذا می توان آنها را به عنوان پایه ای جهت مقایسه مورد استفاده قرارداد و ارزش نسبی موادخوراکی دیگر را با این دو خوراک سنجید.

اگر ذرت حاوی 8/8 درصد پروتئین خام و 3350 کیلو کالری انرژی قابل متابولیسم در کیلو گرم و کنجاله سویا حاوی 44 درصد پروتئین خام و 2230 کیلوکالری انرژی قابل متابولیسم باشد و قیمت آنها به ترتیب195 و 320 تومان باشد می توان قیمت نسبی پروتئین و انرژی را تعیین نمود ( معادلات در 100 کیلوگرم تنظیم شده اند).

با این محاسبات قیمت نسبی پروتئین و انرژی ذرت و کنجاله سویا تعیین می شود، که از روی آنها می توان ارزش اقتصادی سایر مواد خوراکی را مشخص نمود به صورت زیر :

 معادله درصد کیلو گرم نوشته شده لذا :

قیمت تغذیه ای جو در یک کیلوگرم 

اگر اختلاف قیمت تغذیه ای (ارزش تغذیه ای) از قیمت بازار را بدست آورده و این تفاوت ها را در بین مواد خوراکی مختلف مقایسه کنیم عددی که بیشتر است بیانگر اولویت مصرف آن از لحاظ اقتصادی است. بنابراین (اگر قیمت جو و گندم به ترتیب 160 و 180 تومان باشد) :

باتوجه به این اعداد می توان گفت که با رعایت محدودیت مصرف می توان ماده خوراکی با اختلاف بزرگتر و مثبت را در تنظیم جیره در اولویت قرارداد (جو ارزش نسبی بالاتری دارد).

در این معادلات، ذرت و کنجاله سویا به عنوان استاندارد مورد مقایسه قرارگرفته اند،در حالی که هر جفت دیگر از مواد خوراکی(انرژی زا و مواد پروتئینی همچون گندم و کنجاله سویا و یا مایلو و کنجاله تخم پنبه و ... را می توان مورد استفاده قرارداد. در برنامه های کامپیوتری نیز همین محاسبات با موادمغذی بیشتر و برآورد ارزش اقتصادی دقیق تر به کار می روند.