یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

بیماری C.R.D

C.R.D  به معنای بیماری مزمن تنفسی است (Chronic. Respiratory . Disease)

عامل بیماری:عامل بیماری C.R.D مایکوپلاسما گالی سپتیکوم است که از خوصوصیات مهم آن 1- رشد این باکتری است، یعنی ظهور باکتری روی محیط کشت باکتری 10 روز طول می کشد 2- این باکتری دیواره ی سلولی ندارد در نتیجه نسبت به آنتی بیوتیکهایی مثل پنی سیلین و املاح تالیوم مقاومت است(پنی سیلین ها روی آن مؤثر نیستند). 3- کلنی های باکتری فوق العاده ریز هستند.

میزبانان:میزبانان عمده ی بیماری ماکیان و بوقلمون می باشد. که مایکوپلاسما گالی سپتیکوم در ماکیان بیماری C.R.D و در بوقلمون بیماری سینوزیت عفونی را ایجاد می کند.

انتقال:انتقال به صورت افقی و عمودی است.البته انتقال عمودی مهمتر است.منشا عفونت در انتقال عمودی اویدکت گله مادر است.انتقال افقی از اهمیت کمتری برخوردار است زیرا مایکو پلاسما ها به عوامل فیزیکی و شیمیایی حساسیت دارند و زود از بین می روند-انتقال پرنده به پرنده دومین راه مهم پخش مایکوپلاسما میباشد .

علائم بالینی:کاهش اشتها-کاهش وزن بدن- عقب افتادگی از برنامه معمول رشد- سرفه و عطسه- کم شدن تولید تخم مرغ- افزایش از بین رفتن پاسخ بدن پرندگان نسبت به واکسیناسیون بر علیه بیماریهای ND و IB-صداهای تنفسی و تنفس با دهان باز مشاهده می شود- افزایش حساسیت پرندگان به استرسها و بخصوص به ترس-خروج ترشحات سرموکوسی از چشم و بینی و در این حالت صورت حالت پف کرده پیدا می کند.

علائم کالبد گشایی:قسمت های فوقانی تنفس در CRD درگیر می شود.در این حالت ترشحات یا اگزودای کاتارال در سینوسها و نای را خواهیم داشت.

علائم بالینی درCRDکمپلکس:علائم بالینی در این حالت علاوه بر علائم گفته شده در CRDشامل سیانوزه شدن تاج و ریش(بدلیل هپوکسی)بلع هواو مرگ در جوجه ها است.(علت مرگ در جوجه ها خفگی است)

علائم کالبد گشایی درCRDکمپلکس:علاوه بر علائم ذکر شده در مرد CRDوجود چرک پنیری در کیسه های هوایی-ضخامت و تورم کیسه های هوایی-پری هپاتیت-پری کاردیت و سالپنژیت(التهاب اویدکت)هم دیده می شود.

تشخیص : سریعترین روش در جهت تشخیص بیماری، استفاده از روش (Serum.plate.Agglutination) S.P.A است. در این روش بر روی لام، یک قطره ی از سرم پرنده را گذاشته و سپس به آن آنتی ژن های مایکوپلاسما را اضافه کرده اگر در عرض کمتر از 2 دقیقه آگلوتنیاسیون (لخته شدن) رخ دهد، نمونه مثبت است یعنی گله به مایکوپلاسما یا C.R.D مبتلا است.

تشخیص تفریقی: علائم ظاهری C.R.D تا حدودی شبیه به نیوکاسل است ولی البته در اینجا تلفات مانند بیماری نیوکاسل وجود ندارد . از علائم عمده بیماری سرفه و عطسه و خرخر کردن و گاهی آب آمدن از بینی است . در ضمن چشم ها حالت آبکی و بادکرده به خود می گیرند و سر بادکرده و اغلب خیال می کنند که  طیور به کریزا مبتلا شده اند. در حالی که این حالت بیشر مربوط است به C.R.D نه کریزا، زیرا در کریزا صورت ورم می کند ، ضمنا" کریزا از 14 هفتگی به بالا بروز می کند. این تشخیص تفریقی C.R.D و کریزا می باشد.

توضیحاتی پیرامون بیماری CRD

بیماریهای ایجاد شده توسط ویروسها ، باکتریها ، انگلها و ترکیبات توکسیک در طیور امری عادی و شایع میباشد. به رغم آنکه بیماریهای کلینیکی به میزان خارج از کنترل ممکن است که اتفاق نیفتد ، سیستم ایمنی بدن پرندگان در اثر بیماری ضعیف شده و حساسیت آن به سایر بیماریها و حتی واکسنها سبب شکست واکسیناسیون و  نتیجه ندادن آن در برابر بیماریهایی مانند نیوکاسل میشود .

با وجود پیشرفت زیاد در رویه تشخیص ها ، واکسیناسیون و درمان ، CRD یکی از مهمترین بیماریها در نواحی تولیدی طیور در دنیا میباشد .

این بیماری بسیار متغیر است و پیشگیری از آن تحت شرایط عادی مشکل میباشد .

مایکو پلاسما گالینا سپتیکوم و مایکوپلاسما سینوویا دو گونه مهم و پر اهمیت در مبتلا کردن طیور میباشند . عامل ایجاد CRD نیز این دو بیماری میباشند . این بیماریها مسئول ایجاد خسارات گسترده می باشد که به آن اشاره خواهد شد . این گستردگی خسارت زمانی بیشتر میشود که این بیماریها در نواحی ایجاد بشود که بعنوان مثال یک گونه بیماری تنفسی ویروسی نیز وجود داشته باشد .

به رغم تمامی تلاشها و زحمات بسیار زیاد برای کنترل و ریشه کنی مایکوپلاسموسیس این بیماری مسئله ساز به وارد آوردن خسارتهای اقتصادی سنگین خود در گله های طیور ادامه میدهد .

CRD در وضعیتی که طیور به نوعی بیماری مبتلا هستند میتواند مشکل عمده ایی باشد زیرا :

سبب بروز استرس واکسیناسیون در گله میشود .

سبب بروز استرسهای ثانویه در گله میشود .

سبب ورود باکتریهای مهاجم ثانویه میشود .

و...

علاوه بر آن ضرر و زیانهای سالیانه نیز به علت کم شدن تولیدات گوشت و تخم مرغ و پائین بودن قابلیت هچ تخم مرغها به گله وارد میشود .

در صورت نجات یافتن پرندگان و عدم مرگ آنها هزینه های درمانی ، این بیماری را به یکی از گرانترین و هزینه بر ترین بیماری پیش روی صنعت طیور تبدیل میکند .

Commercial Broilers بین هفته های سوم تا هفتم زندگی خود به این عفونت بسیار حساس هستند و با قطع بیماری در هفته پنجم تلفاتی را بین دوازده تا بیست و یک درصد خواهند داشت .

Commercial Layers نیز از هفته پنجم به بعد زندگی خود به این بیماری حساس هستند و با قطع بیماری بین هفته های شانزدهم و هجدهم و یا بین هفته های بیست و یکم تا بیست و سوم ، تلفاتی در حدود پنج تا شش درصد خواهند داشت .

ضایعات پاتولوژیکی و اقتصادی مایکوپلاسما :

الف ) ضایعات مستقیم :

سبب مرگ پانزده تا بیست درصد جنینها میشود .

سبب تلفات ده تا پانزده درصدی در جوجه ها میشود .

سبب از دست رفتن ده تا بیست درصدی وزن بدن پرنده میشود .

سبب کم شدن ده تا بیست درصدی تغذیه طیور میشود .

سبب بالا رفتن افتادگی تخمها تا ده درصد میشود .

ب ) ضایعات غیر مستقیم :

افزایش حساسیت به E.Coli و سایر بیماریهای باکتریایی .

توقف ایمنی بدن .

شکست واکسیناسیون ، بخصوص بر علیه بیماریهای نیوکاسل و IB .

نحوه انتقال :

مهمترین راه انتقال مایکو پلاسما ، بصورت عمودی از مرغ به تخم مرغ و سپس به گله برویلر میباشد . تعداد و تکرار آلودگی مایکوپلاسما در تخم مرغها بستگی به درجه آلودگی مرغ دارد . این موضوع نشان دهنده آن است که مایکو پلاسما همه تخم مرغهایی را که از طیور آلوده ایجاد میشود را درگیر عفونت نمی کند . این موضوع به این علت است که هر زرده ایی در تخم مرغها تمامی میکرو ارگانیسمها را دریافت نمی کند . ولی در کل ، میزان آلودگی تخم مرغها به میزان آلودگی پرندگان بستگی دارد و در واقع این مقدار است که شانس مبتلا شدن تخم مرغ را تعیین میکند .

انتقال پرنده به پرنده دومین راه مهم پخش مایکوپلاسما میباشد . مایکوپلاسما سبب بروز ضایعاتی در قسمت فوقانی دستگاه تنفس ، بینیها ، سینوسها و نای میشود . بطور کلی در این بیماری از هر ناحیه ایی که مایکوپلاسما بروز میکند ضایعه ایی نیز بروز کرده و از آن نواحی سبب آلودگی سایر پرندگان میشود .

مایکو پلاسما توانایی زنده ماندن و انتقال در قطره های آب را دارد . بیشترین احتمال انتقال بیماری بصورت منطقی از طریق تنفس جوجه ها میباشد . هرگونه سرفه یا عطسه که ناشی از ضایعات مایکوپلاسما در نواحی فوقانی سیستم تنفسی باشد ، میتواند سبب پخش بیماری شود . پخش بیماری همچنین بر اثر آلودگی غذا و یا تجهیزات نیز میتواند اتفاق بیفتد .