یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

مطالب کاربردی سورگوم در جیره نویسی طیور

مایلو به لحاظ بسیاری از جنبه ها از نظر ارزش غذایی هم ارز ذرت است،واریته های مختلف مایلو در مقایسه با ذرت تفاوت های بیشتری نشان میدهند ولی به  طور متوسط ارزش انرژی مایلو اندکی کمتر از ذرت است. در مرغ داری هایی که تمایلی به توسعه رنگدانه زرد در تخم و پوست مرغ ها ندارند،مایلو بهترین جایگزین انرژی به جای ذرت تلقی می شود. ارزش غذایی مایلو در حد 95 تا 96 درصد ذرت است اگر چه قیمت آن در بسیاری از بازارها به مراتب کمتر است.نشاسته مایلو  تماس و ارتباط نزدیکی با پروتئین آن دارد و در نتیجه قابلیت هضم آن  به ویژه در صورت عدم استفاده از تیمارهای گرمایی تا حدودی کاهش می یابد.مهم ترین دردسر مایلو،«تانن» آن است. تانن ها گروهی از پلی فنل ها هستند که توانایی باند شدن با پروتئین ها را دارند.  پرندگانی که از تانن تغذیه شده باشند،دچار کاهش  رشد و در برخی موارد افزایش ناهنجاریهای اسکلتی و شدت این نوع ناهنجاری ها می شوند.«تانن های قابل هیدرولیزدارای یک واحد اسید گالیک است که از طریق  پیوند استری با گلوکز مرکزی آن اتصال یافته است.«تانن متراکم دارای واحد ساختمانی فلاوون تری اول (کانچین) است.

تانن موجود در مایلو عمدتا از نوع تانن متراکم است و بیشتر در پوشش  خارجی بذر مایلو و لایه های زیر آن لایه تستا متراکم می گردد. به طور کلی هر چه پوشش خارجی مایلو دارای رنگ  تیره تری باشد، میزان تانن آن بیشتر است، اگر چه تانن موجود در لایه تستا ممکن است از نظر میزان تانن موجود در مایلو  شاخص تر باشد. مایلوی مقاوم به پرندگان دارای تانن بیشتری است و رنگ پوشش  خارجی دانه آنها تیره تر است.تانن این نوع مایلو موجب کاهش 10 درصدی قابلیت هضم ماده خشک و اسیدهای آمینه می شود.بین میزان تانن مایلو و انرژی قابل متابولیسم  آن همبستگی بالایی وجود دارد.

 تغذیه تانن در حیوانات جوان اثرات مخرب تری دارد به ویژه وقتی که میزان پروتئین جیره در حد مرزی قرار داشته باشد.برای مثال توصیه می شود که مایلوی با بیش از یک درصد تانن در تغذیه  بو قلمون های زیر سن 8 هفته استفاده نگردد.ارتباط بین تانن و پروتئین و اسیدهای آمینه جیره چندان  روشن نیست. با این وجود می دانیم که مصرف سطح بالاتری از پروتئین و اسیدهای آمینه خاص می تواند تاخیر  رشد جیره های تغذیه شده با مایلوی حاوی تانن را جبران کند.این واقعیت که استفاده از متیونین مکمل اثرات منفی تانن بر روی سرعت رشد جوجه ها  را خنثی کرده و اثرات منفی آن بر قابلیت هضم را کاهش می دهد مبین آن است که پرندگان قادرند با افزایش میزان مصرف غذای خود کاهش قابلیت هضم ناشی از مصرف تانن ها را جبران کنند.

تانن ها همچنین موجب افزایش بروز مشکلات پا در پرندگان به ویژه جوجه های گوشتی می شوند. هنوز مکانیسم واقعی آن شناخته نشده است ولی از آنجا که میزان مواد معدنی استخوانها تحت تاثیر قرار نمیگیرد.می توان استنباط کرد که تانن ها ترشح و تولید  ماتریس آلی توسعه استخوان به ویژه در منطقه صفحه رشد استخوانها را با اشکال مواجه می سازند.به همین دلیل است که در زمان استفاده از مایلوی پر تانن نمی توان با افزایش مصرف مواد معدنی یا ویتامین ها به جبران عوارض پا و بر طرف کردن آنها پرداخت.

 روش های مختلفی برای کاهش میزان تانن و یا کاهش اثرات آن در مایلو دنبال شده است.متاسفانه  اغلب این روش ها متضمن استفاده از روش های شیمیایی است که گرچه روش های ساده ای هستند ولی گران تمام می شوند، به ویژه اینکه مایلوی تیمار شده مجدد باید خشک شود.استفاده از  آب (25 درصد همراه با اسید پروبیوتیک برای مدت 10 روز)روش خوبی برای افزایش قابلیت دسترس  پروتئین و انرژی بوده و آن را تاحد 10 درصد افزایش داده است.

تیمارهای قلیایی مؤثر ترین روش برای کاهش سطح تانن است و فرآورده هایی از قبیل  هیدروکسید پتاسیم و سدیم مورد استفاده قرا گرفته است. افزودن پلیمرهای غیر یونی از قبیل«پروپیلن گلیکول»نیز مفید بوده است در حالی که  در این مورد افزودن میزان فسفر قابل دسترس به سطح 8/0 درصد مشکلات توسعه استخوان را نیز تا حدودی برطرف کرده است.

مشکلات بالقوه مایلو:

مشکل  عمده مایلو در تغذیه طیور ،تانن آن است و لذا باید میزان تانن موجود در مایلو به طور مرتب اندازه گیری شود.همان گونه که قبلا ذکر شد،میزان رنگ پوسته خارجی مایلو را می توان به عنوان شاخصی از میزان تانن آن در نظر گرفت.