یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

تغذیه مرغ تخمگذار

مواد مغذی مورد نیاز مرغ تخمگذار

1- انرژی مورد نیاز

220 کیلو کالری = نگهداری

130 کیلوکالری = تولید 70 درصد تخم مرغ

1 کیلو کالری = برای افزایش وزن 1 گرم در روز

2800 کیلو کالری سطح معمول انرژی

کاهش سطح انرژی زیر 2300 کیلو کالری = کاهش انرژی مصرفی =

نیاز پروتئین

مرغان تخمگذاری که 3100 کیلو کالری در کیلوگرم جیره دریافت می کنند به جیره ای با 16.5 درصد پروتئین نیاز دارند.

جهت کسب حداکثر سود آوری باید به ضریب تبدیل غذایی 1.8 تا 1.6 دست یافت.

جیره مرغ تخمگذار با  2900 کیلوکالری در کیلوگرم باید 15 درصد پروتئین داشته باشد.

دسترسی پروتئین و اسیدهای آمینه

پرنده به پروتئین نیاز ندارد و نیاز پرنده به اسیدهای آمینه است.

اسید آمینه برای رشد و تولید باید به فرم قابل دسترس باشد.

همه اسیدهای آمینه موجود در اقلام خوراکی برای پرنده قابل جذب نیستند

اقلام خوراکی با اسیدهای آمینه با دسترسی بالا = ارزش تغذیه ای بالا

چیره نویسی بر اساس اسید آمینه قابل هضم سبب بهبود عملکرد می شود ولی اندازه گیری میزان اسید آمینه کل اقلام خوراکی لازم است.

پروتئين و اسيدهاي آمينه

اولین اسید آمینه محدود کننده:

در دوران رشد مرغ تخمگذار لایزین می باشد.

در دوران تخمگذاری مرغ تخمگذار متیونین می باشد.

چربیها

افزودن روغن در جیره مرغ تخمگذار :

اضافه کردن روغن = افزایش تولید در زمستان

افزایش روغن جیره = کاهش خوراک مصرفی

مواد معدنی مورد نیاز مرغ تخمگذار

کلسیم

مرغ تخمگذار نیاز به مقادیر بالای کلسیم جهت تولید پوسته دارد.

کاهش کلسیم جیره = کاهش تولید تخم مرغ و ضعیف شدن پوسته تخم مرغ

مرغ تخمگذار کلسیم را 14-10 روز قبل از تولید اولین تخم در مغز استخوان ذخیره می نماید.

فسفر

اقلام پروتئینی مانند پودر ماهی، تانگاژ، پودر گوشت و محصولات فرعی شیر معمولا از لحاظ فسفر غنی هستند. 

در زمان استفاده از کنجاله های دانه های روغنی باید کلسیم و فسفر به جیره اضافه شود.

استفاده از فیتاز نیز می تواند در تامین بخش از نیاز مرغ تخمگذار موثر باشد.

ید

در تغذیه مرغ تخمگذار باید از نمکهای یونی ید استفاده نمود.

سلنیوم

کاهش سلنیوم جیره = Exudative diathesis

روی

کاهش روی در مرغ تخمگذار

1- غیر طبیعی شدن استخوان

2-نازکی پوسته

3-اتاکسیا یا عدم تعادل عضلانی

4- درماتیت نکروتیک

 5 - هیپر کراتینه شدن اپی درم

نیاز ویتامینی

ویتامین A

نیاز مرغ تخمگذار به ویتامینA در دمای بالا بیشتر از دمای پایین است.

کاهش ویتامین A جیره = وجود مواد چسبنده دور چشم و بینی

ویتامین D

اثرات کمبود

1- نازکی پوسته

2-کاهش تولید و درصد هچ

3- نرمی استخوان سینه

4- شکنندگی استخوان پا و بالها

ویتامین E و ریبوفلاوین

کاهش ویتامین E و ریبوفلاوین در جیره مرغ تخمگذار = hatchability

تغذیه فازی در مرغ تخمگذار

تغذیه فازی برای تامین دقیق تر نیاز مرغ به مواد مغذی بسته به درصد تولید است.

- تغذیه در فاز اول( خیلی مهم)

20 هفته اول (22-42 هفتگی)

افزایش تولید تخم از 0 تا پیک (85-90 درصد تولید).

افزایش وزن بدن مرغ از 1300 به 1900 گرم

افزایش اندازه تخم مرغ از 40 گرم در هفته 22 به 56 گرم در هفته 42

تغذیه در فاز دوم

این مرحله از 42 هفتگی شروع می شود و پرنده وزن بلوغ را داراست.

این مرحله بین هفته های 72-42 است.

اثر دما بر روی پوسته تخم مرغ :

افزایش دما = افزایش تنفس = افزایش از دست دادن CO2 = کاهش سطح بی کربنات خون = کاهش تشکیل پوسته تخم مرغ

مراحل تولید تخم مرغ

طول مدت تخمگذاری 15 ماه است.

شروع تخمگذاری هفته 22

- پیک 30-28

- کاهش تولید به 65 درصد بعد از 15 ماه

افزایش طول نوردهی = افزایش مصرف خوراک = تحریک غده هیپوفیز = تولید تخم

سیستمهای خوراک دهی

تغذیه دانه کامل

تغذیه دانه کامل و مش

مش در 8 هفته اول

تغذیه مرطوبت مش

پلت

تغذیه و کیفیت تخم مرغ

اندازه تخم مرغ( وزن تخم مرغ)

عوامل موثر بر اندازه تخم مرغ

1- سطح پروتئین جیره

14 تا 20 پروتئین جیره + بالانس مناسب اسید آمینه = تخم مرغ های سنگین تر

انتخاب سطح پروتئین جیره در مرغ تخمگذار وابسته به ارزیابی هزینه های ناشی از افزایش پروتئین و میزان اثر آن بر محصول تولیدی است.

2- انرژی مصرفی

3- ویتامینها و مواد معدنی

افزایش کلسیم و کاهش ویتامین D  جیره = کاهش وزن تخم مرغ

4- سطح اسید لینولئیک

اسید لینولئیک در جیره = تشکیل لیپوپروتئین در کبد = افزایش وزن تخم مرغ

5- سویه

کیفیت پوسته

کیفیت پوسته به سطح ویتامین D  و برخی مواد معدنی مانند کلسیم،فسفر،روی وابسته است.

کمبود ویتامین D یا عدم تعادل C&P کاهش ضخامت پوسته و بدشکلی تخم مرغ در نهایت کاهش تولید.

کاهش منگنز جیره نازکی و شکنندگی پوست

سطح کربنات خون به عنوان مخزن کربناتی برای تولید پوسته مطرح است.

دمای خیلی بالا= پوسته با کیفیت پایین

در انتهای دوره تولید کاهش کیفیت پوسته به دلیل نقص متابولیسم کلسیم و کاهش کلسیم جیره است.

داروهای

سولفانومیدکاهش ضخامت پوسته می شوند.

حشره کش ها و قارچ کش ها در دانه = تخم مرغ ناقص

روغن ماهی فاسد = پوسته خشن

بیماری =کیفیت پوسته کم

کیفیت داخلی تخم مرغ

میزان مواد مغذی ذخیره شده در تخم مرغ وابسته به سطح این مواد در جیره است.

مقدار مناسب ید درجیره = افزایش محتوای تخم مرغ ها

رنگ زرده

رنگ زرده در ارتباط با میزان حضور کاروتنوئیدها( گزانتوفیل) در جیره دارد.

1- استفاده از گلوتن ذرت

2- یونجه

3- مکملهای رنگدانه ای

استفاده از 30 درصد ذرت و یا 5 درصد یونجه خوب و یا 22 میلی گرم گزانتوفیل در کیلوگرم جیره رنگ زرده مناسبی را خواهیم داشت.

استفاده از گیاهان با رنگ دانه بالا= رنگ زرده نامناسب

مقادیر بالای کنجاله پنبه دانه فرایند نشده = رنگ قهوه ای زرده و

رنگ مایل به صورتی آلبومین

استفاده از فلفل قرمز= تغیر رنگ زرده با نارنجی متمایل به قرمز

راهکارهای مقابله با چالش ها

1- بالانس مناسب انرژی و پروتئین جیره ها

2- جیره نویسی بر اساس اسید آمینه قابل هضم

3- استفاده از افزودنی مناسب

الف- استفاده از فیتازها

ب- استفاده از اسید آلی

ج- استفاده از پرو و پری بیوتیک

4- استفاده از اسید آمینه محدود کننده ترئونین

5- بهينه سازي سيستم گرمايشي و تهويه

6- استفاده از برنامه هاي نوري

7 - بهبود عايق بندي در سالن هاي  پرورشي