یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

فیزیولوژی تخم گذاری

تخمگذاری اجداد نژادهای کنونی مرغ بصورت دسته بوده و تعداد تخم در هر دسته به حدود 5 تا 10 عدد میرسد و پس از آن تخمگذاری متوقف و مرغها روی آن میخوابند و پس از اینکه جوجه ها بیرون می آمدند اگر شراط محیطی مناسب بود دسته دیگر آغاز میشود. هر مرغ در سال بیشتر از 5 دسته نداشت و جمعا حدود 50 تخم در سال میگذاشت و پس از اهلی کردن طیور و در اثر تحقیقات و مطالعاتی ک از لحاظ اصلاح نژاد ،مدیریت،کنترل امراض صورت گرفته است.نژادهای کنونی تخم های خودرا به صورت سیکل میگذارند. یک سیکل عبارت است از روزهای متوالی که مرغ به تخم گذاری ادامه میدهد و پس از آن تخمگذاری برای یک یا چند روزی متوقف میشود و سیکل جدید شروع میشود. تعداد روزهای بین 2 سیکل که تخمگذاری متوقف میشود توقف کوتاه نامیده میشود.

ممکن است یک مرغ از لحاظ سیکل و توقف کوتاه نامیده شود.

ممکن است یک مرغ از لحاظ سیکل و توقف کوتاه یکی از وضعیتهای زیر را داشته باشد:

سیکل یک تخم مرغی

سیکل دو تخم مرغی

سیکل منظم و توقف نامنظم

سیکل نامنظم و توقف منظم

سیکل و توقف نامنظم

سیکل طولانی

تعداد تخم مرغهایی که در یک زمان معین گذاشته میشود میزان تخم گذاری نام دارد.مثلا اگر یک مرغ در ماه 15 تخم بگذارد میزان تخم گذاری آن 50 درصد است . هرچه طول سیکل بیشترو زمان توقف کمتر باشد میزان تخم گذاری بیشتر است.

اتفاقاتی که در یک سیکل تخمگذاری بوقوع میپیوندد

در شرایطی که نور طبیعی باشد در یک سیکل تخمگذاری وقایع زیر صورت میگیرد:

1)اولین تخمک اندازی در ساعات اولیه روز اتفاق می افتد

2)فاصله زمانی بین تخمک اندازی و تخمگذاری حدود 24 تا 28 ساعت است

3)30 تا 60 دقیقه بعد از هر تخمگذاری تخمک اندازی بعدی صورت می گیرد

4) در شرایط نور طبیعی معمولا بعد از ساعت 3 بعدازظهر تخمک اندازی صورت نمیگیرد

هر تخمک اندازی و تخمگذاری در هر سیکل بعد از تخمک اندازی و تخمگذاری روز قبل انجام میگیرد.

در مرغانی که سیکل کوتاه دارند 1 تا 2 روز مدت زمانی که تخم در رحم توقف دارد بیشتر از 28 ساعت و فاصله زمان بین تخمک اندازی و تخمگذاری قبل در آن مرغ بیشتر از 45 دقیقه طول میکشد.

برعکس در مرغانی که استثناء سیکل طولانی دارند زمان توق تخم در رحم حدود 18 تا20 ساعت است و فاصله بین تخمک اندازی و تخمگذاری قبل آن خیلی کوتاه و گاهی در یک زمان اتفاق می افتد.

برای تخمک اندازی و پاره شدن فولیکولها ترشح هورمونهای گونادوتروپ بایستی به اندازه کافی و به یک میزان مشخص برسد و دلیل اینکه بعد از ساعت 3 بعدازظهر تخمک اندازی صورت نمیگیرد این است که این هورمونهابه اندازه کافی و به مقدار لازم برای شروع تخمک اندازی ترشح نمیشوند.

نحوه تخمک اندازی  

فولیکولهای روی تخمدان اندازه های متفاوتی دارند و این یک حالت کاملا تصادفی است.مقدار هورمونهای گونادوتروپ تا 8 ساعت قبل از تخمک اندازی به میزان تقریبا ثابتی ترشح میشود.حدود 8 ساعت قبل از تخمک گذاری مقدار ترشح این هورمونها افزایش می یابد که در نتیجه همه فولیکولها به میزان بیشتری هورمون دریافت میکنند ولی مقدار هورمون دریافتی توسط فولیکولهای بزرگتر بیشتر است و در نتیجه رشد نهایی آنها سریعتر میشود . بزرگ شدن فولیکولها به مویرگهای اطراف آن فشار وارد می آورد و در نتیجه جریان خون در آنها کم میشودو نرسیدن خون شرایطی را به وجود می آورد که باعث پاره شدن فولیکولها از ناحیه استیگما میگردد.

کنترل مکانیزم بین 2 تخمک اندازی

زمان بین دو تخمک اندازی حدود 22 تا 28 ساعت است.هنگامی که تخمک توسط لوله تخم گرفته میشود.مقدار هورمونهای مترشحه از محل تخمک پاره شده بحدی است که مانع ترشح هورمونهای گونادوتروپ از هیپوفیز میگردد. این عمل باز دارنده تا موقعی که تخم در ایسوس قراردارد ادامه پیدا میکند . چند ساعت بعد از اینکه تخم وارد رحم شد.تحریکات باز دارنده متوقف و ترشح هورمونهای گونادوتروپ شروع شده و از 8 تا 12 ساعت قبل تخمک اندازی بعدی به حداکثر خود میرسد.