یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

دستگاه تولید مثل خروس

1)بیضه ها: بیضه ها در حفره شکمی و در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته اند. رنگ آنها سفید مایل به زرد است و وزن آنها حدود 17 تا 20 گرم است. در طیور برخلاف پستانداران بیضه ها از بدن خارج نمیشوند و تا پایان عمر در داخل بدن باقی میمانند . در لوله های اسپرم ساز اسپرم ساخته میشود.

2)اپی دی دیمیس : محلی است که اسپرمها در آنجا نگهداری و تکامل می یابند.

3)مجرای دفرانس لوله ای است که اپی دی دیمیسرا به محلی به نام پاپیلا متصل میکند.

4)پاپیلا: محل ذخیره اسپرم است.

خروس در سن 24 تا 26 هفتگی قادر به تولید مقدار کافی اسپرم است.حجم اسپرم در هر بار جفت گیری حدود 5/0 تا 5/1 میلی لیتر است و غلظت اسپرم 4000میلیون در میلی لیتر میباشد.

عواملی چند در تولید مقدار اسپرم اثردارنده که از آن جمله سن،فصل،ساعات نور،تغذیه و حالت سلامت را میتوان نام برد.در اثر افزایش خاصیت باروری اسپرم کم میشود لذا بایستی از خروسهای جوان تا سن حدود یکسال استفاده گردد.

یکی از خصوصیات اسپرم طیور این است که میتوانند تا 30 روز در دستگاه تناسلی ماده زنده بمانند در صورتیکه در پستانداران چنین نیست و حداکثر عمر اسپرم آنها 2 تا 3 روز است.

در طیور برخلاف پستانداران غدد ضمیمه دستگاه تولید مثل وجود ندارد ولی در نزدیک پاپیلا غده ای لنفی وجود دارد که از این محل ترشحاتی در عضو رشد نکرده یا اولیه که در وسط کلوآک قرار دارد ترشح میشوند . این عضو اولیه تشخیص جنس نر و ماده مورد استفاده قرار میگیرد.

اخته کردن

بیرون آوردن بیضه های خروس به دو صورت امکان پذیر است.

یک روش جراحی و دیگری روش شیمیائی است. در روش اول به روش عمل جراحی بیضه ها را خارج میکنند و هدف از این کار برداشتن منبع هورمون آندروژن است زیرا این هورمون باعث فعالیت خرووس میشود.بنابراین هنگامی که آندروژن موجود نباشد فعالیت خروس کم میشود و انرژی به صورت چربی در بدن ذخیره میگردد و باعث بالا رفتن کیفیت گوشت میگردد.

بهترین سن برای جراحی در نژادهای سبک 6 تا 8 هفتگی و در نژادهای سنگین 3 تا 4 هفتگی است و در واقع هنگامی که وزن بدن حدود 5/0 کیلو باشد زمان مناسبی برای اخته کردن است اگر خروس بزرگتر باشد ممکن است تلف شود و یا بیضه آن کاملا برداشته نگردد که این قسمت باقی مانده میتواند هورمون آندروژن ترشح کند و اثر اخته کردن را خنثی نماید.

روش جراحی متداول نیست زیرا این روش وقت گیر است و تلفات آن نیز بالا است.

در روش دوم از هورمونهای گروه استروژن مثل دی اتیل استیل بسترول یا هگزوسترول و دی انسترول استفاده میشود.این مواد به صورت حبه های کوچکی در زیر زیر پوست قرار میگیرد و یا به خروس تزریق میگردد و یا با غذا مخلوط میشود .عمل اینگونه مواد رقابت با هورمونهای گونادوتروپ یا محرک رشد بیضه ها است که در این صورت هورمونهای گونادوتروپ بیضه ها را تحریک نمیکنند و لذا بیضه ها رشد نکرده و در نتیجه آندروژن تولید نمیشود.

مصرف مواد استروژن در بیشتر کشورها ممنونع است زیرا این مواد در کبد و و چربیهای بدن طیور ذخیره میشود و مصرف گوشت این طیور برای انسان مضر است.