یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

آهن FE

احتیاجات و کمبود و سمیت آهن

مارک و آوستیک (1991) در مرغ های تخمگذار نشان دادند که برای حفظ هماتوکریت طبیعی حداقل 35 تا 45 میلی گرم آهن  در هر کیلوگرم جیره مرد نیاز است .  میزان مورد نیاز برای  جوجه درآوری مطلوب تا حدودی بالاتر  و 55 میلی گرم در کیلوگرم است . آویاگی  و بیکر (1995) با توجه به وضعیت هموگلوبین پرنده اظهار داشتند که هنگام تغذیه  جیره های نیمه خالص  به پرندگان جوان  85میلی گرم آهن در کیلوگرم جیره مورد نیاز است  . در پرندگان تغذیه شده با کمت از 55 میلی گرم در کیلوگرم ، افزایش اندازه قلب مشاهده شد .

 کمبود اهن موجب کم خونی  شدید همرا با  کاهش حجم سلول های فشرده خون (هما توکریت ) می شود .  در سویه های پر رنگی ، کم رنگ شدن پر نیز دیده می شود . هنگام کمبود آهن ،نیاز پرنده به آهن برای ساخت گلبول های قرمز  بر متابولیسم رنگی شدن  پر ارجحیتدارد ، هرچند که هنگام عرضه جیره غنی از آهن ، رشد بعدی پر طبیعی می باشد . چنین استنباط  شده است  که آهن ] نه  تنها  برای پرها قرمز رنگ که حاوی آهن هستند ضروری است ، بلکه ممکن است  در سیستم های آنزیمی  درگیر در مراحل رنگی شدن پر نیز لازم باشد . جوجه های نیوهمشایر هنگام کمبود آهن  نه تنها رنگ ریزه  قرمز حاوی آهن را از دست می دهند  ، بلکه  رنگ سیاه ملانین نیز که قسمتی از رنگ طبیعی پر در این نژاد است ، از بین می رود . هنگام تغذیه جیره حاوی آهن به ج.جه های دارای کمبود ، پرهای  جدید  ابتدا دارای نوار سیاه رنگی هستند که پس از آن رنگ قرمز طبیعی رسوب می کن . با ادامه رشد  پرها ، رنگریزه سیاه ملانین در الگوی طبیعی خود در کل پرها نوزیع می شود .

هوف  و همکاران (1979) نشان دادند که وجود 4 تا 8 میکروگرم اکراتوکسیبن  در هر گرم جیره  موجب کمبود آهن  می شود  که با کم خونی  هیپوکرومیک میکروسیستیک مشخص می شود . آفلاتوکسین نیز جذب آهن را کاهش میدهد . استفاده از مقادیر بالای نمک های آهن در جیره  می تواند موجب تشکیل فسفات آهن نامحلول در دستگاه گوارش  شود . که منجر به کاهش  جذب آهن  و متعاقب آن بروز زیکتز  می گردد . فسفات آهن نامحلول یک سوسپانسیون کلوئیدی  تشکیل  می دهد که ممکن است  ویتامین ها  و سایر عناصر معدنی کم مصرف را جذب کند . چنین حالتی فقط در صورت استفاده از حداقل 10برابر مقدار طبیعی عارض می شود .