نیوکاسل (پارامیکسوویروس تیپ I)

توضیحات

بازدید: 14832

بیماریزایی :

بیماری نیوکاسل یکی از بیماریهای مهم و واگیر صنعت پرورش طیور می باشد که عامل آن ویروس های تیپ I پارامیکسوویروس پرندگان می باشد . این بیماری در پرندگان توسط دویل انگلیسی در شهر نیوکاسل انگلستان شناسایی شد و بخاطر همین نیوکاسل نامیده شد .

ویروسهای عامل این بیماری می توانند طیف گسترده ای از پرندگان را آلوده کنند ، بطوریکه علاوه بر ماکیان ، بوقلمون ، بلدرچین ، گنجشک ، طوطی و حتی پرندگان منحصراً گوشتخوار نیز از دست این بیماری در امان نیستند .

این ویروس به راحتی قابل انتقال است . عمده ترین راه انتقال این ویروس ، ارتباط مرغ سالم با مدفوع مرغ آلوده است ولی آلودگی از راه تنفسی ، دفع از راه ائرسولها و از طریق مصرف آب و غذای آلوده حتی از راه مخاط چشم و کلواک نیز مشاهده شده است . انتقال عامل بیماریزا از طریق اشیاء و لوازم آلوده مرغداری و حتی افراد و کارکنان مرغداریها نیز به راحتی امکان پذیر است ، راه را برای دامپزشکان جهت کنترل این بیماری سخت کرده است .

دوام و بقای این عامل بیماریزا در مدفوع و لاشه مرغهای آلوده نیز یکی از عوامل موفقیت این ویروس در انتشار آن است . این ویروس در لاشه منجمد شده یک مرغ آلوده می تواند تا سالها باقی بماند .

خوشبختانهرعامل بیماریزای نیوکاسل ویروس Egg born نیست و از مادر به جنین انتقال نمی یابد چرا که جنین را قبل از تولد تلف خواهد نمود مگر آنکه در حال حمل و نقل تخم مرغها به جوجه کشی یا در دستگاه جوجه کشی بشکند و کل جوجه های تازه تولد شده را آلوده سازد . این ویروس پس از ورود به بدن توسط آنزیم نورآمینیداز ، موکوس بخشهای URS و یا روده را نفوذپذیر نموده و وارد جریان خون می شود سپس در طحال و مغز استخوان و متعاقب آن به ریه ها ، روده ها و سیستم عصبی راه پیدا می کند و در هر جائیکه وارد شود ، عوارض خاص آنرا ایجاد خواهد کرد .

علابم نیوکاسل همانطور که پیشتر اشاره شد در رنج وسیعی از پرندگان اهلی و وحشی قابل بیماریزایی است و در این بین پرنده اهمیت دارد طوریکه جوجه ها نسبت به بالغین حساسیت بیشتری دارند لذا در گله های صنعتی طیور گوشتی و تخمگذار چنانچه جوجه ها فاقد ایمنی مادری باشند باید واکسن تجویز شوند اما اگر جوجه ها ایمنی مادری داشته باشند معمولاً 15-10 روز نسبت به این بیماری مقاومت می کنند .

بیماری نیوکاسل را براساس حدت و کشندگی به سه دسته کلی تقسیم می کنند که عبارتند از لنتوژنیک ، مزوژنیک و ولوژنیک که دسته اول معمولاً بسیار علایم خفیفی ایجاد می کند ، دسته دوم بیماریزایی ایجاد می کند ولی تلفات از 4/1 بیشتر نخواهد بود ولی فرم ولوژنیک بسیار کشنده است و دارای حدت بالایی است .

دوره کمون این بیماری معمولاً چیزی بین 7-3 روز است اما در صورت آلودگی یک جوجه ، مطمئناً کل گله پس از مدتی آلوده خواهد شد . متاسفانه فرم حاد این بیماری (ولوژنیک) در ایران پایدارتر از بقیه است و علایم ذیل را ایجاد می نماید .

کسالت ، کزکردگی ، ضعف و کاهش محسوس اشتهاء از علایم اولیه بیماری است . ترشحات بینی ، فلجی جزئی با لرزش پاها ، دراز کشیدن و حرکات غیرعادی از علایم عصبی این بیماری است که ممکن است همیشه دیده نشود . ولی یکی از مهمترین نشانه های این بیماری بروز اسهال سبز رنگ است . باز نگه داشتن منقار و خس خس  کردن در فرم تنفسی دیده می شود .

عوارض این بیماری در مرغان تخمگذار  شامل کاهش تولید تخم مرغ و تغییر شکل و نازک و نرم شدن پوسته تخم مرغ است . بعلت درگیری سیستم ایمنی گاهی ممکن است این بیماری همراه با سایر عفونتهای میکروبی نیز مشاهده شود که کار تشخیص را سخت خواهد کرد .

در  کالبدگشایی لاشه ، خونریزی وهموراژی روی پیش معده و لوله های گوارشی و حتی نای دیده می شود وجود اسهال سبز در روده و پرهای آغشته ، آماس ، نکروز و هموراژی در طحال ، کبد و ریه نیز ممکن است مشاهده شود .

در برخی موارد سطح خملهای پیش معده دچار خونریزی می شوند ، خونریزی ممکن است بصورت یک نواز در محل اتصال پیش معده و سگدان دیده می شود .

تشخیص :

از آنجائیکه علایم ، خصوصاً کالبد گشایی در نیوکاسل اختصاصی و گویا نیست ، با برخی از بیماریهای دیگر خصوصاً طاعون مرغان قابل اشتباه است . روشهای آزمایشات سرمی HI و ELISA و همچنین جداسازی ویروس از طریق تزریق ترشحات آلوده مغز و نای پرنده آلوده به تخم مرغ قابل استفاده می باشد و در تشخیص بیماری کمک کننده است .

پیشگیری و کنترل :

کشور ایران همانطور که گفته شد یکی از کشورهای بومی این بیماری محسوب می شود لذا واکسیناسیون علیه ویروس در گله های متراکم صنعتی امری اجتناب ناپذیر و الزامی است با رعایت اصول بهداشتی و انجام دقیق واکسیناسیون می توان از رخداد این بیماری مهلک ، تا حد قابل قبولی جلوگیری نمود .

در کشور ما دو دسته کلی واکسن علیه این بیماری وجود دارد ، واکسنهای فعال و غیر فعال . واکسنهای فعال همان واکسنهای زنده کم حدت هستند که خود بر دو نوع است : واکسن زنده لنتوژنیک و واکسن زنده مزوژنیک . دسته دوم واکسنهای غیرفعال هستند که ویروس کشته می باشند .

واکسنهای زنده را بر حسب شرایط فارم و نظر دامپزشک ناظر می توان به اشکال گوناگون تجویز نمود مانند آب آشامیدنی ، قطره چشمی ، اسپری و یا حتی تزریق عضلانی یا زیرجلدی ولی واکسنهای کشته تزریقی هستند .

واکسنهای  ، لاسوتا ، کلون و اوینیو جزء واکسنهای فعال لنتوژنیک هستند پوشش ایمنی واکسن اوینیو علیه بیماری نیوکاسل به مراتب بهتر از بقیه است . قابلیت تکثیر ویروس واکسینال اوینیو سویه GA/VG در دستگاه تنفس و گوارش و ایجاد ایمنیت قوی سلولی در هر دو ناحیه و همچنین ایمنی هومورال از از خصوصیات این واکسن است در صورتیکه واکسن  ، لاسوتا و کلون صرفاً در دستگاه تنفسی (نای) تکثیر می یابند .

واکسنهای روکین ، موکستوار و کوماروف جزء واکسنهای فعال مزوژنیک هستند .

برای پیشگیری از رخداد بیماری تنها واکسیناسیون کفایت نمی کند و رعایت بهداشت و انجام کلیه اقدامات مدیریتی تاثیر بسزایی دارد از جمله جلوگیری از رفت و آم افراد متفرقه به محوطه مرغداری ، ممانعت از حضور جوندگان آلوده ، ضدعفونی دقیق وسایل و ابزارآلات مرغداری و معدوم کردن لاشه ها و مدفوع گله می تواند در کنترل این بیماری کمک کننده باشد .