یادداشت : اهداف جیره نویسی علمی و اقتصادی

رشد سريع دامپروری از چند دهه گذشته سبب به وجود آمدن صنعت دامپروری به شكل امروزي شده است. صنعت دامپروری از جهت به كارگيري روشهاي جديدتر و موثرتر دائما در حال تغيير و پيشرفت مي باشد. راندمان توليد گوشت يا تخم مرغ وابسته به توانائي ژنتيكي گله مورد پرورش است. يك دامپرور زماني موفق است كه توانائي ژنتيكي گله را در مورد راندمان توليد ، در بالاترين سطح ممكن بروز دهد. يكي از شروط اصلي براي رسيدن به حداكثر راندمان توليد ، تغذيه متعادل گله مي باشد. به همين دليل تهيه يك جيره غذائي متعادل از نظر مواد مغذي (پروتئين ، كربوهيدرات ، چربي ، مواد معدني ، ويتامين ها) كه جوابگوي احتياجات حيوان باشد الزاميست. البته به همان اندازه كه كمبود يك ماده مغذي در جيره غذائي مي تواند موجب افت راندمان توليد شود ، بالا بودن ميزان همان ماده مغذي در جيره نيز ، هم موجب ضرر اقتصادي شده و هم مي تواند به سلامت حيوان لطمه وارد نمايد

از طرف ديگر هدف يك دامپروری در كنار توليد پروتئين حيواني ، سودآوري مي باشد. از آنجائيكه بيشترين هزينه توليد فرآورده هاي دامپروری مربوط به تغذيه مي باشد (۷۰-۶۰%هزينه ها) ، در نتيجه تهيه جيره اي الزاميست كه علاوه بر تامين احتياجات غذائي حيوان ، از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه باشد. در حقيقت يكي از رموز موفقيت براي دامپرور ، تهيه جيره متعادل با حداقل قيمت است.  براي نيل به اين هدف بايد از منابع خوراكي محدود و گران قيمت به بهترين نحو استفاده نمود. تهيه جيره غذایی كار چندان ساده اي نبوده و منحصر به مخلوط كردن چند قلم ماده خوراكي نيست ، بلكه نياز به داشتن اطلاعات كامل از احتياجات غذائي گله مورد پرورش و تركيب و كيفيت خوراك ها دارد.

علي رقم پيشرفتگي نرم افزارهاي مخصوص جيره نويسي وقتي از كامپيوتر براي تعيين فرمول دان استفاده مي شود ، بايد در مورد قابل استفاده بودن جيره از نظر فيزيولوژي دستگاه گوارش حيوان ارزيابي صورت گيرد. زيرا كامپيوتر فقط اطلاعات داده شده به آن را عمل آوري مي كند و هر گونه اشتباه در اطلاعات اوليه ، در نتيجه كار كامپيوتر منعكس مي شود. همچنين شرط اصلي تهيه جيره هاي متعادل با حداقل قيمت توسط كامپيوتر ، دادن درست ترين اطلاعات از جمله تركيب شيميايي خوراكها و قيمت خوراكهاي مورد نظر است.

فرمولاسیون جیره با فیتاز

توضیحات
دسته: مقالات
منتشر شده در پنج شنبه, 19 فروردين 1400 16:39
نوشته شده توسط مدیر سایت

فسفر ماده مغذی  ضروری برای رشد و توسعه بدن طیور است.غلات و دانه های روغنی دارای مقادیر زیادی فسفر هستند. البته حدود 80 در صد فسفر آنها به صورت اسید فیتیک است.اسید فیتیک برای حیوانات تک معده قابل استفاده نیست.زیرا این حیوانات قادر به تولید مقادیر کافی از آنزیم فیتاز برای شکستن ساختمان اسید فیتیک نیستند.از آنجا که جیره مصرفی تک معده ای ها اغلب دارای فسفر فیتیک  بالا بوده و فسفر اسید فیتیک نیز غیر قابل دسترس است،لذا استفاده از مکمل فسفر در جیره  آنها برای تأمین عملکرد مناسب ضروری است.

قابلیت دسترس اندک فسفر مواد گیاهی،هم از نظر اقتصادی و هم محیطی مسئله ساز است.از نظر اقتصادی،فسفر سومین جزء گران قیمت جیره طیور بعد از انرژی و پروتئین محسوب می شود.به لحاظ مشکل محیطی،لازم به ذکر است که پایین بودن قابلیت دسترس فسفر گیاهی در جیره تک معده ای ها باعث می شود که مقدار زیادی از فسفر مصرف شده به مدفوع و ادرار و در نهایت به محیط راه یابد.اثر سودمند افزودن آنزیم فیتاز در مرغ تخمگذار،جوجه گوشتی،اردک،غاز و خوک مشاهده شده است.فیتاز در جیره مرغ تخمگذاری که از جیره حاوی فسفر قابل دسترس کم تغذیه شده بودند در مقایسه با جیره های مکمل نشده موجب بهبود مصرف غذا،تولید تخم و وزن تخم آنها گردید.تا همین سالیان اخیر،اسید فیتیک صرفا"به عنوان یکی از عوامل محدود کننده جذب فسفر گیاهی در بدن حیوانات می دانستند.امروزه شواهدی بدست آمده است که اسید فیتیک علاوه بر اثر روی فسفرو قابلیت جذب آن ،اثرات مضر دیگری نیز دارد.اسید فیتیک در حالت اولیه خود با کاتیون های مختلف(کلسیم،آهن،روی و مس)،پروتئین و اسیدهای آمینه باند می شود و لیپیدها و نشاسته را نیز درگیر ساختان خود می کند.فیتاز برای مقابله با این اثرات ضد تغذیه ای فیتیک اسید و برای افزایش قابلیت  استفاده پروتئین و انرژی جیره مناسب است.

فیتازها گروهی از آنزیم ها هستند که فیتات را هیدرولیز و فسفر و دیگر مواد مغذی موجود در کمپلکس فیتات را آزاد می کنند.فیتاز ها در بافت های متفاوت گیاهی و یا میکرو ارگانیسم ها وجود دارند. البته فعالیت این آنزیم ها بسیار متغیر است و تحت تأثیر عواملی از  قبیل،دما،رطوبت و غلطت سوبسترا و یا تکنولوژی فرمولاسیون فیتاز از نظر پایدار کردن آن می باشد.برای ارزیابی تأثیر فراورده های مختلف فیتاز ارزیابی های آزمایشگاهی تنها یک نشانه در مورد تأثیر واقعی فیتاز بر روی  دستگاه گوارش حیوان در اختیار ما می گذارد.برای ارزیابی اقتصادی ارزش یک فراورده فیتاز لازم است رهاسازی فسفر و دیگر مواد مغذی از کمپلکس فیتات عملا"و در شرایط موجود زنده انجام شود.

اسید فیتیک یک عامل ضد مغذی :

در بذر گیاهان،حدود دو سوم فسفر به صورت فیتات (میواینوزیتول هگزاکیس فسفات) است.فیتات ها با کاتیون ها معدنی کلسیم،آهن و رو ی باند می شوند و یک کمپلکس با قابلیت حل ضعیف ایجاد می کنند.نقش اصلی اسید فیتیک در بذر گیاهان،ذخیره فسفر است که در دوره جوانه زنی بذر در اختیار آن قرار می گیرد.علاوه بر مواد معدنی،اسید فیتیک با پروتئین ها و اسید های آمینه نیز ایجاد کمپلکس می کند.گروه های اسیدی موجود در زنجیره جانبی اسیدهای آمینه مهم ترین گروهی  است که در ساختار فیتات-پروتئین درگیر می شوند.بنابراین قسمت قابل توجهی از اسیدهای آمینه که در جیره طیور مکمل می شوند ممکن است با فیتات ها ایجاد کمپلکس کرده و از دسترس هضم و جذب خارج شوند.این کمپلکس ها موجب کاهش قابلیت هضم پروتئین ها و اسیدهای آمینه مکمل شده نیز می گردند.

استفاده از فیتاز در جیره مرغ تخمگذار

تعیین دقیق اثر فیتاز جیره مرغ تخمگذار مستلزم استفاده از جیره های آزمایشی است که فسفر  ناکافی داشته باشد تا بتوان با افزودن فیتاز،قابلیت دسترس فسفر را به صورت بهبود عملکرد مرغ ها از  قبیل افزایش تولید تخم،وزن تخم،ضریب تبدیل غذایی و یا کیفیت پوسته تخم بررسی کرد.

فیتاز نه تنها موجب آزادسازی فسفر از ساختمان فیتات می شودبلکه اسیدهای آمینه،پروتئین و انرژی را نیز آزاد می کند.با استفاده از روش های آزمایش قابلیت هضم،این ویژگی به صورت کمی برای آنزیم فیتاز بررسی شد(البته فقط آنزیم ناتوفوس) و یک سیستم «ارزش ماتریسی »برای آن در نظر گرفته شد.این سیستم ارزش ماتریسی امکان استفاده از آن را در فرمولاسیون جیره فراهم می سازد.آزمایشی بر روی  مرغ تخمگذار انجام شد تا  اثر فیتاز میکروبی با استفاده  از سیستم ارزش ماتریسی برای فرمولاسیون جیره بررسی شود.گروه مرجع  در این آزمایش،مرغ هایی بودند که از یک جیره تجاری تغذیه می شدند.این جیره تجارتی با توجه به  سیستم ارزش ماتریسی فیتاز مجددا"فرموله شد و جیره فرموله شده با 300 واحد آنزیم فیتاز تقویت  گردید.قیمت جیره با توجه به استفاده از سیستم ارزش ماتریسی فیتاز به اندازه 6 دلار ارزان تر بود.

فیتاز علاوه بر تأثیر و فسفر فیتات،قابلیت استفاده دیگر مواد مغذی را نیز افزایش می دهد.تقویت جیره های فرموله شده بر اساس سیستم ارزش ماتریسی،عملکرد مرغ ها را در حد جیره های تجاری بالا آورد و همزمان قیمت جیره را 6 دلار کاهش داد.