آشنایی با ترکیبات جایگزین با آنتی بیوتیک ها در تغذیه دام وطیور

آشنایی با ترکیبات جایگزین با آنتی بیوتیک ها در تغذیه دام وطیور

در بعضی از مواقع رشد و پروار شدن دامها، با چنان شرایط استرس زایی همراه می گردد که عملکرد آن را با اختلال مواجه می سازد. بنابراین برای یک دوره طولانی استفاده از آنتی بیوتیک ها جهت مقابله با چنین شرایط دشواری مورد استفاده قرار می گرفت. با این وجود آنتی بیوتیک هایی که برای تغذیه دام ها به کار می رفت برای درمان انسان مناسب نبودند و به همین دلیل سبب ایجاد مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها در انسان گردید. این آنتی بیوتیکها تحت عنوان آنتی بیوتیک های محرک رشد با عبارت اختصاری (AGP مصرف می شدند؛ به همین دلیل استفاده از آنتی بیوتیکها از سال 2006 در کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع اعلام شد. محققین در تلاش بر آمدند تا ترکیبات ایمن و جایگزین را پیشنهاد نمایند. در این راستا ترکیبات مختلفی از گروه های پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، اسیدهای آلی، آنزیمهای سیلیکات ها، گیاهان دارویی و ادویه جات مورد آزمون قرار گرفتند تا توانمندی آنها به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک درجیره غذایی طیور مورد ارزیابی قرار گیرد. از ترکیباتی که بدان اشاره شد تحت عنوان "محرک های رشد طبیعی" یاNGP2 نام برده شد علت آن وجود منشأ طبیعی برای تهیه آنها بوده است و با وجود این که ماهیت این ترکیبات دارای تفاوتهای عمده ای است، با این حال تأثير اصلی آنها در راستای بهبود سلامت دستگاه گوارش، ارتقای سیستم ایمنی بدن و سالم بودن پرندگان است.

پری بیوتیک ها: ترکیباتی غیر قابل هضم و عمدتا از جنس الیگو و پلی ساکاریدها هستند و سبب افت pH دستگاه گوارش از طریق ممانعت در تشکیل کلنیهای میکروارگانیسم های پاتوژن و تحریک ایمنی بدن و خنثی سازی سموم می گردد.

پروبیوتیک ها: حاوی یک یا چند باکتری (عمدتا از نوع تولید کننده اسید لاکتیک) یا مخمر هستند. باکتریها و مخمرها می تواند به شکل اسپور با میکروارگانیسم زنده مصرف شوند. اکثر پروبیوتیک های تولید شده در بازار تجاری حاوی واریته های لاکتوباسیل ها، باسیل ها، استرپتوکوک ها، با یفیدو باکترها و ساکارومایسس هستند. پروبیوتیکها از طریق حذف رقابتی، کاهش pH دستگاه گوارش، تولید باکتریوسین ها (لیزوزیم و پراکسیداز) و تحریک سیستم ایمنی عمل می کنند. به استفاده تلفیقی از پری بیوتیک ها و پروبیوتیک ها اصطلاحا سمبیوتیک گفته می شود.

اسیدهای آلی: برای سالهای متمادی در تغذیه دام مورد استفاده قرار می گرفت. آنها سبب افت pH دستگاه گوارش می شوند و شرایط محیطی را برای باکتری های نامطلوب، نامناسب می سازند. اسیدهای آلی ممکن است مستقيما روی باکتری های خوراک اثر بگذارند. علاوه بر تأثیر ضدمیکروبی، آنها سبب تحریک سیستم ایمنی هم می گردند. اسید فرمیک، پروپیونیک و اسید فوماریک عمدتا در جیره طيور مورد استفاده قرار می گیرند، در حالی که اسید بوتیریک مصرف مداوم ندارد.

آنزیمها: به طور گسترده ای برای بهبود قابلیت هضم مواد مغذی در خوراک دام و طیور استفاده می شوند. دو گروه اصلی آنزیم ها در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می گیرند که به ترتیب شامل آنزیمهای فیتاز و آنزیم های سلولولیتیکیا تجزیه کننده پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای ('NSP) هستند. آنزیم ها هم دارای اثر محرک رشد هستند. آنزیم های تجزیه کننده NSP دارای مکانیسم اثر متفاوتی می باشند. بسیاری از خوراکها (به خصوص غلاتی مثل جوو چاو دار) حاوی مقادیر مختلفی از NSP (به عنوان مثال پکتین، سلولز، بتاگلوکان) هستند که سبب کاهش تحریک دستگاه گوارش شده و ممکن است کاهش قابلیت مصرف بسیاری از مواد مغذی را به همراه داشته باشند. آنزیم هایNSP سبب تجزیه پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای، بهبود تحریک دستگاه گوارش و بهینه سازی مصرف مواد مغذی (به خصوص انرژی می گردند.

از گیاهان، ادویه جات و عصاره گیاهی (عمدتا اسانس ها) تحت عناوین مختلف بوتانیکال، فيتوبیوتیک ها یا فیتوژنیکها نام برده می شود. فیتوبیوتیکها به دلیل اثرات شناخته شده ای که برای درمان سنتی و جایگزینی دارویی دارند، بیشتر شناخته شده اند. علاوه بر این، فيتوبیوتیکها نقش مهمی در طعم دهی و حفاظت از مواد غذاییدارند. عمل فيتوبیوتیکها توسط ترکیبات اولیه و ثانویه اعمال می گردد. طیف وسیعی از اثرات فیتوبیوتیک ها در تغذیه دام مطرح شده است که می توان به مواردی از جمله تحریک مصرف خوراک، خاصیت ضدمیکروبی، ضدکوکسیدیوز، ضدانگل و محرک سیستم ایمنی اشاره نمود (پاندا و همکاران، 2006). در تغذیه تجاری طیور، از دانه کامل با عصاره زیره سیاه (Nigella sativa)، ارگانو (Origanum vulgare)، رزماری ( Rosmarinus officinalis)، مریم گلی ( Salvia officinalis)، آویشن (Thymus vulgaris) و فلفل ( Capsicum annum) به صورت انفرادییا تلفیقی و تحت نام افزودنی خوراکی استفاده می شود.

خصوصیات فیتوبیوتیکها

از برگها، ریشه ها، گل ها و گیاهان کامل برای تولید فرآورده های فیتوبیوتیک استفاده می شود. این محصولات می تواند به صورت خشک شده با عصاره گیاهی تولید گردند. در کل، فيتوبیوتیکها ترکیبات اولیه و ثانویه گیاهی به شمار می روند.